Balık Çeşitleri Nelerdir? Hangi Balık Hangi Ayda Tüketilir?

Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizde balık popülasyonu çok çeşitli ve zengindir. Özellikle kış aylarında sık sık masalarda kendisine yer bulan bir besin olan balık konusunda hangi balık hangi ayda yenir sorusu ortaya çıkıyor. Lezzet bakımından her balın tüketilmesi gereken belli  mevsimler ,aylar bulunması özellikle yazın hangi balık yenir sorusunu akıllara getiriyor.

Balık Tüketiminin Sağlığa Faydaları Nelerdir?

Protein bakımından zengin olan balık,  A ,B1 , B2 ve D vitamini açısından oldukça zengindir. Beyaz et grubunda yer alan balık, içerdiği yağ asitleri ile bağışıklık sistemini güçlendirmektedir. Tüketimi sağlık açısından son derece önemlidir. Enfeksiyonlara ve gribe karşı koruyucu özelliği yapılan çalışmalar ile ortaya konulmuştur. Diğer hayvansal besinler göre doymamış yağ asidi yani Omega - 3 yağ asitleri bakımından zengindir. Vücut tarafından üretilmeyen Omega - 3, kalp damar sağlığının korunması ve kan şekerinin düzenlenmesi için son derece gereklidir. Balık iyot açısından zengin bir ürün olduğu için zeka gelişimine olumlu katkı sağlamakta ve öğrenme yeteneğini arttırmaktadır. Kalp dostu bir besin olan  balık,  kötü kolesterolü ( LDL ) düşürürken iyi kolesterolü (HDL) arttırır. Kemiklerin güçlenmesi ,için  ve yüksek protein içeriği ile hücre onarımı ve yeni dokuların oluşumu için önemlidir. Alzheimer ve diyabet riskini azaltmaya yardımcıdır. Cilt sağlığının korunmasına yardımcı olmakta ve özellikle sporcular için kas kütlesi gelişimine büyük katkı sağlamaktadır.  Göz sağlığını korumak için sıklıkla tüketilmelidir. Yapılan çalışmalar sonucunda balık tüketiminin kanser riskini azalttığı ortaya konulmuştur.

Özellikle somon, uskumru, ton balığı, alabalık, morina, hamsi gibi balıklar Omega - 3 yağ asidi bakımından diğer balıklara göre daha zengindir Bu balık türlerinin sıklıkla tüketilmesi uzmanlar tarafından tavsiye edilmektedir. Mevsimine göre tüketilmesi hem balık popülasyonu hem de balığın lezzeti açısından önemlidir. .Bu noktada hangi balık hangi ayda yenir sorusu önem kazanmaktadır. Türüne göre pişirme tekniği bakımından farklılık gösteren balığın, fırında kendi yağı ile ya da buharda pişirilmesi uzmanlar tarafından önerilirken mangalda pişen balık yüksek ısıya maruz kaldığı için , tavada kızgın yağda pişen balıkta yüksek ısıya maruz kaldığı ve çok fazla yağ çekebildiği için önerilmemektedir. Balığın tam pişmesi , pişirilirken de defne yaprağı, kekik, maydanoz fesleğen vb. gibi baharatlar ile birlikte pişirilmesi hem sağlık için faydalıdır hem de balığın lezzetini arttırmaktadır.

Balık mevsimleri tablosu ile hangi balık hangi ayda yakalanır, hangi ayda tüketilir kolayca takip edebilirsiniz.

Ülkemizde Bulunan Balık Çeşitleri Nelerdir?

Yeryüzünün büyük çoğunluğunun deniz, okyanus vb. gibi sular ile kaplı olması suda yaşayan canlı türlerinin çeşitliliğini sağlamaktadır. Ülkemizin de üç tarafının denizler ile çevrili olması mavi sularımızda  balık türü çeşitliliğinin çok olmasını olanak sağlamaktadır. Hangi balık hangi ayda yenir sorusuna geçmeden önce denizlerimizde bulunan balık türlerini incelemek önemlidir.

Alabalık

Somon balığı ile yakın akraba olan alabalık, yaygın ya da bölgesel olarak bulunabilen pek çok alt türe sahiptir. Yılın her mevsimi bulunabilir. Beyaz etli bir balıktır. Ülkemiz 185 tonluk alabalık üretimi ile dünyada alabalık üretimi bakımından birinci sıradadır.

Deniz Alabalığı

Alabalık türleri arasında yaygın olarak tüketilen alabalık türüdür. Vücudu gümüş renklidir ve sırt kısmına doğru rengi siyaha yaklaşmaktadır. Yan taraflarında beyaz benekler bulunan deniz alabalığı, üste ve alt çene dişlerine sahiptir. Deniz alabalığı yetiştiriciliği yaygın bir meslektir. Ekonomik değeri yüksek olan bir balıktır.

Barbun – Barbunya

Ege ve Akdeniz’de yetişen barbunya yaklaşık olarak 17 – 20 cm arasındadır. Avlanma sınırı 13 cm’ dir.40 cm ’ye kadar büyüyebilir. Sıcak ve ılık, kumlu, çamurlu denizlerde derinlerde yaşar. Yaklaşık olarak 10 yıl yaşayabilir. Lezzetli ve ekonomik olarak değerli bir balıktır. Tekir balığı ile sıklıkla karıştırılmaktadır. En yağlı ve lezzetli olduğu zaman ekim ayıdır.

Çipura

Akdeniz ve Ege denizlerinde yaygın olan çipura, çiftliklerde de yetiştirilebilmektedir. Deniz çipurasına göre ,çiftlik çipurası balıkçı tezgahlarında sıklıkla yer bulmaktadır. Deniz çipurası , çiftlik çipurasına göre daha lezzetlidir. En lezzetli olduğu aylar eylül ve ekim aylarıdır. Büyüğüne ‘hirisof’ küçüğüne ‘lidaki’ adı verilmektedir. Ortalama boyu 20 – 50cm arasında değişmektedir. Dişleri ve çenesi çok kuvvetlidir, etçil bir balık türüdür. Az kılçıklı, sert yapılı ve oldukça lezzetli bir balıktır.

Dil Balığı

Denizlerimizde 300 – 500 metreye kadar derinliklerde yaşayabilen dil balığı ,kumlu ve çamurlu diplerde yaşamaktadır. Boyu 20 – 25 cm civarındadır. Etçildir. Dolgun ve lezzetlidir. Ekonomik olarak değerli bir balıktır. Her mevsimde bulunabilmektedir. Vücut yapıları oval ve yassı bir yapıdadır. Sırt kısımları yeşil ve kahverengi tonlarındadır. Trol balık avında ve dip uzatma ağları ile yakalanmaktadır.

Fener Balığı

Özellikle Marmara Denizi’nde yaygın olarak bulunan fener balığı, yaklaşık olarak 40 – 60 cm boyutlarındadır. Büyükçe bir vücut yapısına ve beyaz, sert ete sahiptir. En lezzetli olduğu aylar kasım ve aralık aylarıdır. Kumlu ve çamurlu deniz diplerinde yaşar. Boyu iki metreye kadar ulaşabilmektedir. Sırt rengi koyu kahverengi tonlarındadır.

Gümüş Balığı

Gümüşi ve parlak rengi sebebi ile gümüş balığı olarak adlandırılmaktadır. Tüm denizlerimizde yaygın olarak bulunan gümüş balığı, dibi kumlu zeminlerde sürü halinde yaşamaktadır. Sığ sularda ,koylarda yaşamaktadır. İnce ve uzun vücut yapısına sahiptir. Vücudu iri pullar ile kaplıdır. Eti lezzetlidir.

Hamsi

Marmara ve Karadeniz’de büyük sürüler halinde yaşayan hamsinin vücudu küçük pullar ile kaplıdır. Planktonlar ile beslenir. Ekonomik değeri yüksek ve eti lezzetlidir. İsminin anlamı Lazca ’da uzun ve sivri balık anlamına gelmektedir. 20 cm’ ye kadar büyüyebilmektedir. Ülkemizde en çok tüketilen balık çeşididir.

İskorpit

Büyük ağızlı, baş hariç vücudu pullar ile kaplıdır. Sırt yüzgeci ve anal yüzgeçlerinde zehirli dikenler bulunduğu için dikkatli olunması gerekir. Etçil bir balık türüdür. Üst ve alt çenesinde güçlü ve keskin dişleri bulunur. Ekonomik değeri son yıllarda artış göstermektedir. Ilıman sularda yaşamaktadır. Ortalama büyüklüğü 20 – 30cm civarıdır. Kumlu, çamurlu, çakıllı dip zeminlerde tek başına yaşamaktadır. Eti beyaz ve lezzetlidir.

İstavrit

Genellikle gümüş renklidir. Kuyruğu ve yüzgecinde belirgin sarı renktedir. İri pulludur. Ekonomik değeri yüksektir. Ülkemizde hamsiden sonra en çok avlanan ve tüketilen balıklardan biridir. Eti lezzetlidir. Sürü halinde yaşamaktadır.

İzmarit

Sığ sularda ve kıyıya yakın bölgelerde yaşamaktadır. Ortalama yaşam süresi 10 – 12 yıldır. Ortalama büyüklüğü 15 – 20 cm’dir. Eti beyaz renklidir. Dişi ve erkeği arasında görünüm olarak fark bulunmaktadır.

Kalkan

Yassı ve yuvarlak vücut yapısına sahiptir. Tüm yıl yenebilen bir balık olan kalkan, tüm denizlerimizde bulunmaktadır. Lezzetli ve ekonomik değeri en yüksek bir balıktır. Kahverengi – gri tonlardadır. Etçil bir balıktır. Ağzı büyüktür ve iri dişlere sahiptir. 2 – 70 metre arasında yaşar

Kefal

Derisi pullarla kaplı bir balıktır. Çok fazla türü bulunmaktadır. sıcak ve ılıman denizlerde yaşamaktadır.  Boyu 30- 50 cm arasındadır.  Beyaz ve lezzetli eti vardır. Diplerde, çamurlu zeminlerde yaşar. Zeki, güçlü ,çevik balıktır. Avlanılması zor bir balıktır.

Levrek

Vücudu iri, sert pullar ile kaplıdır. Ekonomik değeri çok yüksektir. Ağırlığı 15 – 20 kg’ ye ulaşabilir. İdeal ağırlığı 2- 2.50 kg'dır. Sığ sularda yaşamayı tercih etmektedir. Etçil bir balık türüdür. Sürü halinde yaşar. Çiftliklerde de yetiştirilmektedir. Eti çok lezzetlidir. Zeki ve çevik bir yapıya sahiptir.

Lüfer

Şimdilerde pek rastlanmasa da Marmara denizinde özellikle İstanbul’da yaşamaktadır. Boğazın sultanı olarak anılmaktadır. Boyutlarına göre farklı isimleri bulunmaktadır. en büyük türü kofana en küçük türü defneyaprağı olarak adlandırılmaktadır. Keskin dişlere sahip, yırtıcı bir balık türüdür. Etçildir. Ekonomik değeri çok yüksektir. Göç zamanı sürü halinde göç etmektedir. Hamsi, istavrit gibi küçük balıklarla beslenmektedir.  Bahar ve yaz mevsimleri lüferin üreme mevsimidir ve avlanması yasaktır.

Mezgit

Ülkemizde en çok Karadeniz sularında yaşamaktadır. Göçmen bir türdür. Ortalama boyu 30 cm’dir. Sürü halinde yaşar. Eti beyaz ve lezzetlidir. Tüm yıl boyunca avlanabilir. Tavuk balığı olarak da bilinmektedir.

Palamut

Türk mutfağında özel yere sahip olan balık türlerinden biridir. Sıcak ve ılıman denizlerde yaşar. Karadeniz ve Marmara ’da yaşamaktadır. Avcı ve saldırgandır. Çok hızlıdır. Sürü halinde yaşayan hamsi, çaça, istavrit gibi balıkları yiyerek beslenir. Ağustosta avlanmaya başlanır, en lezzetli olduğu zaman eylül – ekim aylarıdır. Boyu arttıkça yağ oranı da artmaktadır. Palamut’ un en büyük türü torik olarak adlandırılmaktadır.

Sardalye

Akdeniz, Ege ve Marmara’da bol bulunmaktadır. Hamsinin yakın akrabası sayılan sardalye göçmen bir balık türüdür ve sürü halinde yaşamaktadır. Boyu 15 – 22 cm arasında değişmektedir. Küçüğüne papalina, büyüğüne tirsi denilmektedir. En lezzetli ayları temmuz – ekim aylarıdır. Vücut yapısı yuvarlak ve hafif baskılıdır.

Tekir

Yuvarlak ve hafif basık vücut yapısı vardır. Sırt kısımları kırmızı tondadır. Üste çenesi dişsizdir ve alt çenesinde küçük dişler bulunmaktadır. Sahip olduğu bıyıklarla barbunyadan ayrılır. Lezzetli bir balıktır ve en lezzetli olduğu zamanlar temmuz ve ekim aylarıdır.

Uskumru

Vücudunun yan tarafları basık olan uskumru Akdeniz, Ege ,Marmara ve Karadeniz’de yok olma tehlikesi yaşayan lezzetli bir balıktır. Aşırı avlanma ve deniz kirliliği gibi durumlardan olumsuz olarak etkilemektedir. Ortalama boyu 20 – 25 cm’dir. Yağsız uskumruya çiroz denilmektedir. Açık denizlerde sürü halinde yaşamaktadır. Hamsi ,çaça vb. gibi küçük balıklarla beslenmektedir. Çevik, zeki ve hızlı bir balıktır. Lezzetli bir ete sahiptir. Ekonomik değeri yüksektir. Gırgır ve uzatma ağları ile avlanmaktadır. Eti siyah renklidir. Az yağlıdır ve iri pullara sahiptir.

Zargana

İnce ve uzun, silindirik vücut yapısına sahiptir. Küçük pullarla kaplıdır. Türkiye’nin bütün denizlerinde bulunur. Sürü halinde yaşar. Uzun gagası bulunmaktadır. Hamsi, gümüş , çaça gibi balıklarla beslenir. Düz yapısı ile avını bütün olarak yutabilir. 40-60 cm uzunluğunda ve 200 - 300cm ağırlığındadır. Ortalama yaşam süresi 18 yıldır. Fosfor oranı yüksektir. Eti lezzetlidir.

Hangi Balık Hangi Mevsimde Tüketilmelidir?

Vitamin, protein ve omega-3 bakımından zengin olan balığın mevsiminde tüketilmesi önemlidir. Özellikle kış aylarında yaygın olarak avlanan ve tüketilen bir besin olan balıkla ilgili olarak , yazın hangi balık tüketilir sorusu akıllara gelmektedir. Hangi balık hangi ayda tüketilir sorusu balığın fayda sağlaması açısından bilinmesi önemlidir.

Ocak: Uskumru, hamsi, mezgit, lüfer ,palamut ,istavrit, çinakop, tekir, kefal, kırlangıç ,zargana için ocak ayı en bol dönemdir ve oldukça lezzetlidir.

Şubat :Kalkan balığı ve çinakop boldur. Tekir, gümüş, hamsi, izmarit, kalkan, mersin, torik, kefal, levrek bu ayda oldukça lezzetlidir. Mezgit irileşir.

Mart: Palamut, uskumru soğuk hava depolarında muhafaza edilir. Gümüş, izmarit ,hamsi devam eder. Mezgit, çinakop azalmıştır. Deniz levreği bollaşır. Kalkanın en lezzetli olduğu aylardan biridir.

Nisan: Gümüş, izmarit, kalkan, mersin, barbun, levrek, kefal devam eder. Bu ayda en çok avlanan balık levrek ve mercandır. Barbun bu ayın en lezzetli balığıdır. Nisan 15 'da av yasağı başladığı için balık sezonu bitmiş olur.

Mayıs: Deniz canlıları ve balık bakımından oldukça zengin bir aydır. Barbun, istakoz, levrek, tekir, dil balığı,  kırlangıç, karides, iskorpit bu ayda lezzetlidir.

Haziran - Temmuz - Ağustos : Yazın hangi balık yenir sorusu balık severler tarafından cevabı merak edilen bir sorudur. Akdeniz ve Ege balıkları yaz aylarında bol bulunur. Grida, akya, mercan gibi balıklar bulunabilir. Bu aylarda istavrit çok lezzetlidir.

Eylül : Av yasağının bitişi ile balıkçılar denizde avlanmaya başlar. Palamut avlanmaya başlanır. Kılıç balığı, sardalye, çipura, uskumru gibi balıklar boldur.

Ekim: Balık çeşitliliği bakımından en zengin aydır. Palamuttun en zengin olduğu aydır. Lüfer boldur. Barbunya, çipura, kılıç, levrek, lüfer, tekir, sardalye lezzetlidir.

Kasım: Lüferin en lezzetli olduğu aydır. Hamsi , istavrit ,uskumru boldur.

Aralık: Uskumru , palamut azalmış , hamsi boldur. Tekir boldur.

Hangi balık hangi ayda tüketilir ve yazın hangi balık yenir sorularına ilişkin cevaplar ve ülkemizdeki balık türlerine ilişkin bilgiler bu çalışmada ele alınmıştır. Tükettiğiniz balığın taze olmasına ve mevsiminin olmasına özen göstermeyi unutmayın.

Güncelleme Tarihi: 18 Aralık 2020, 02:19