Diploma Kiralama Yasal mı? 

Diploma kiralama, özellikle mühendislerin ve teknik işlerle uğraşanların sıklıkla tercih ettiği bir yöntem. Çalışmayı sevmeyen, işi olmayan, daha çok kazanmak isteyen veya yakınlarından gelen istekleri geri çeviremeyenler diplomalarını başkalarına ya da işletmelere kiralayarak gelir elde ediyorlar. Kiralama biçimi nasıl işlemekte? Esas mantık nedir? Yasal mıdır, tehlikeleri nelerdir?

Diploma Kiralama Nedir Nasıl olur?

Aslında diploma kiralama tabiri doğru bir söyleyiş şekli değildir. Çünkü, kiralanan diploma değil kişinin kendisidir. Diploma kiralama işlemi, bir ücret karşılığında herhangi birine ya da firmaya belirli süreliğine kullanma Hakkının verilip süre sonuna dek diploma sahibinin firmayla bir görüşmesinin olmaması şeklinde işler. Sadece, belirli aralıklarla firmaya giderek yapılan işlerle alakalı evrakları imzalamaları gerekmektedir. Başka bir deyişle diploma sahibi free lance olarak firmayla birlikte çalışıyor. Yapmaları gereken tek şey nadir aralıklarla firmaya giderek bazı evraklar imzalamak. Tabii ki pek çok insan kendi mesleğini icra etmek ister. Fakat uygun bir iş bulmada güçlük yaşayanlar, mevcut işlerinden memnun olmayanlar, yüksek lisans yapmak gibi eğitimlerine devam edenler, Kamu sınavlarına hazırlık yapanlar, çalışmayı sevmeyenler veya daha çok kazanç elde etmek isteyenler diplomalarını kiralamayı tercih edebiliyorlar.
Diploma kiralama mantığı diploma sahiplerini bakımından mantıklı ve karlı bir alışveriş olarak düşünülür. Çünkü işe hiç gitmeden veya ay içinde birkaç kez giderek para kazanmaları mümkün oluyor. Böylelikle vakit kazanıyor ve çeşitli sosyal aktivitelere katılabilme olanağı buluyorlar. Bu durum firmalar açısından da aynıdır. Onlar da diploma kiralama sistemini karlı bir uygulama olarak görmekteler. Girmeyi düşündükleri ihalelerin şartlarını karşılamak maksadıyla veya çok daha fazla iş üretmek için diploma kiralama yerine işe bir mühendisi alacak olsalar aylık ortalama minimum rakam asgari ücret üzerinde  bir maaş ödemeleri gerekecek. Kendi bünyelerinde 5000 liranın altında çalıştırdığı ve bir mühendis kadar işi bilen teknik elemanları var. Bu nedenle asgari ücret gibi bir rakama diploma kiralama işveren açısından çok daha karlı görünüyor.

Fakat ofis açma izinleri bulunmadığı için bir mühendis ile anlaşarak ofisi onun namına açıp kalan bütün işleri kendileri yapıyor. Diplomanın sahibi mühendise ise anlaşmaya bağlı olarak az bir miktar aylık ücret ödenir.
Son yıllarda bir kiralık diploma piyasası oluşmuştu. Bu nedenle kurulmuş özel web siteleri dahi mevcut. Fiyatlar farklılık gösteriyor. Alana göre 1000 TL’ye kadar düşebilmekte. Hiç bir işe yaramayan diplomalarının para etmesini isteyen veya kısa yoldan gelir elde etmek isteyen diploma sahipleri fiyatların çok daha aşağıya inmesine neden olabiliyorlar. Diplomasını kiralayabilmek maksadıyla firmada yapılacak resmi denetim anında dahi iş yerinde olma garantisi dahi vermekteler. Bu şekilde yapılan diploma kiralama yönteminin mesleğe ve piyasaya olumlu ya da olumsuz etkileri nelerdir, bunları sorgulamak gerekir.

Diploma Kiralamak Bir Suçtur!

Yakın tarihte, Elektrik Mühendisleri Odası (EMO)'nun bir şubesi, Mühendislik diplomasının kiralanmasının suç teşkil ettiğini duyurdu. EMO Şubesi, diplomaların kiralanması konusunda yazılı açıklama yapıp, “Diplomanın kiralanması suç teşkil eder ve ahlaka aykırıdır” dediler. Bazı web sitelerinde açık bir biçimde “mühendislik diploması kiraya verilir” ilanlarının görüldüğüne de değinilerek “Mesleki ahlakı zedeleyen ve alenen suç sayılan teşebbüslerde bulunulmakta. O hale gelmiştir ki ilanlarda açıkça ‘şantiye yöneticiliği imzası atarım’ bile denilip mesleğin itibarı hiçe sayılmaktadır.” diye konuştular. Suç Olmaktadır...

Mühendislik işlerinin yalnızca ‘mühendis’ unvanı taşıyan kişiler ve yetki almış kişiler sayesinde yapılabileceği vurgulanarak şunlar ifade edildi:
“Başka kişi ya da kurumlarca hazırlanan işlere imza atanlar apaçık suç işliyorlar. Diploma kiralama Türkiye Makine Mühendisleri Odası Birliği Disiplin Yönetmeliğine göre suç olup; yetkisi olmayanlar tarafından üretilen planlar, projeler ve türlü hizmete imza atılması diplomasını kiralayan oda üyeleri hakkında soruşturma başlatılıp Onur Kurulu’na sevkleri yapılmaktadır.
"Takipçisiyiz”
Diplomasını kiralayıp suç işleyerek haksız gelir kazanalar TMMOB tarafından her sene mühendis, mimar ve şehir plancıları için uygun görülen asgari ücretin altında kazanç elde ederek birlik tarafından ayarlanan asgari ücrete karşı çıkmakta, haksız gelir elde etmektedirler.
Mesleki ahlakı hiçe sayan, mühendislik ilkelerini çiğneyen diploma kiralamalar oda tarafından yakinen takip edilmekte olup, üyemiz olduğu tespit edilen kişilerin haklarında soruşturma açılıp gerekli disiplin cezasını almaları sağlanıyor."

Diploma Kiralama İşleminin Mesleğe ve Piyasaya Yansımaları...

Gelişmekte olan teknoloji sayesinde birden çok insanla yapılabilen işler tek bir cihaz sayesinde sadece bir kişi yapabilmekte. Seri üretim yapan fabrikalar ön ek olarak verilebilir. İnsana bile gerek duyulmayan üretimler yapılabilmekte. Bu sebeple, iş bulma veya mevcut işi koruma oranı düşüyor. Çalışma şartları gitgide kötü hale geliyor.  Teknolojide ki bu gelişmelerin öncelikle mühendislik mesleklerine verdiği bu zararlara ilaveten diploma kiralama usulü kazanç elde edenlerde mesleklerini ekstra zarara uğratıyorlar. Diplomalarını kiralama yöntemiyle hem istihdam imkanını düşürüyor hem de maaş imkanlarını çok minimum seviyelere indiriyorlar. Kendilerini etkilememesi bu durumdan vicdani olarak hiçbir rahatsızlık duymamalarına neden oluyor.  Fakat piyasada kendi geçimini sağlayacak bir iş imkanı arayanlar, hakkıyla kazanç elde etmek isteyenler veya çok daha yüksek maaş hak ettiklerini düşünerek daha lüks koşullarda çalışmak isteyenler diploma kiralama nedeniyle mağduriyet yaşıyorlar. Hatta bazı durumlarda işsiz kalabiliyorlar. 
Bu durum diplomalarını kiralayanları etkilemeyecek mi sorusunun sorulmasına neden oluyor. Diploma kiralama işi yayılmaya başladıkça pekçok insan diplomasını kiralamak isteyecek ve gerekirse aşırı fiyat indirimi yoluna gidecekler. Bu durum, diploma kiralama piyasasının düşürecek ve diplomasını kiralayanlar arasındaki rekabeti iyice yükseltecektir.  İleride, pek çok insana mantıklı gelmeyecek fiyatlara kiralamalar yapılma olasılığı doğacak.  Fakat o zaman önceden diplomasını kiralamak isteyenler kira maliyetlerinin çok uygun olması yüzünden, kendilerine iş arayacak ancak yüksek olasılıkla amaçlarına ulaşamayacaklardır.  Bulsalar da çok düşük çalışma koşullarında bulabilecekler. Önceden kendi mesleklerine vermiş oldukları zararın sonuçlarına katlanmaları gerekecek.

Diploma Kiralamak Sakıncalı mı?

Tabii ki sakıncalı ve sakıncalı olması yanı sıra bir suçtur da. Diplomasını kiralayalar şu düşüncede oluyorlar: “ Mesleğim gerekliliklerine hakim sayılırım. İmzalamam gereken belgeleri kontrol ederim, denetlerim. Hata yapılmışsa imza atmam. Bu şekilde başımı belaya sokmamış olurum.” Gerçekten bu kadar basit mi her şey? Elbette hayır... Diplomanın kiralama ile tüm kontrol firmaya bırakılmış oluyor. Bir ihtimal ilk aylarda ayrıntılı kontrole izin verilebilir fakat ilerleyen periyotta işlerin hızlı ilerlemesi ve firmanın kendisine olan güveni nedeniyle diplomasını kiralayanlardan hızlıca imza atmaları ve detaylara girmemeleri beklenir. Kabul edilmemesi durumunda işin sonlanması ihtimal dahilinde olur. Firmaların kişiyi ciddiye almayabilirler, paraya muhtaç biri olarak görürler, sizin gibi yüzlercesinin olduğu, kolay gelen parayı kaybetmemek için her istediklerine tamam denileceğini, iş bilinseydi diplomayı kiralamak yerine sabit maaşla çalışılacağını düşünebilirler. Firmanın yaptığı işlerde isteyerek veya istemeden yapılan bazı hatalar söz konusu olabiliyor.  Bunlar resmi bir denetimle fark edildiklerinde sorumlu tutulacak kişi, işin yönetmelikler ve kanunlar kapsamında yapıldığını kabul ederek imzasını atanlar olur. Bu sebeple cezayı alacak olanlar usulsüz diploma kiralama yapanlardır. Yapılmış hatanın ne kadar büyük olduğu, türü, yol açtığı masraflar, telafi edilebilirlik derecesi, ölümlere veya mal kayıplarına neden olup olmadığıysa alınacak cezanın süresini belirleyen unsurlar olurlar.
Pek çok insan şöyle düşünür: “Diplomamı iyi tanıdığım yere kiraladım, hiçbir problem çıkmaz.” fakat ya çıkarsa? Çok iyi tanınan kişi ya da firma farkında olmadan yanlış bir işlem uygularsa?

Diploma Kiralama ve İşsizlik Faktörü

Uzun seneler boyu ekonomimizi tamamıyla piyasa boyutuna indirgeyen, özelleştiren, bağımlı olmayan, güvence unsurunun yeterli olmadığı ve free lance çalışma türünü meydana getiren uygulamalar istihdam sorunu, cari açık, ithal mala ve sıcak nakit akışına bağımlı olmak gibi unsurları Türkiye için kronikleşmiş problemler haline dönüştürdü ve dönüştürmeye devam ediyor.
Bu sistem mühendislik hizmetlerini de etkilemiş durumda. Mühendislik mesleğinin sanayide, tarımda, kentler ve toplumsal hayata yönelik, bilimsel teknik temellerindeki kamusal alan, toplumsal hizmet kavramları zedelenmiştir. İş yaşamıyla alakalı Neo-liberal gelişmeler bütün halde emek ve mühendislik kavramı aleyhindedir.
Mühendisler, teknolojiyi insanlık namına uygulayanlardır, akıl ve bilimi toplumsal faydaya dönüştürebilendir.

Mesleki disiplinle alakalı bölüme sahip üniversite sayısı gitgide artsa da eğitimin niteliği de aynı paralelde düşüş eğiliminde olmaktadır. Bu durum mezun olmuş mühendislerin yetenekleriyle uyuşan iş bulma olanaklarını zora sokmaktadır. Eğitimin niteliksiz hale gelmesi, sanayi işlerinin daralması, üretim sürecinde açığa çıkan değişimler mühendisleri ve mesleği yeniden biçimlendirmekte; mühendislik gerekliliklerini geliştirmeyi zorlaştırıp istihdamı kısıtlıyor. İstihdamın daralmış olması maaşları olumsuz etkilemekte, işsizlik tehdidi mühendisler üstünde de baskı yapmaktadır.
Eğitim sorunları öncelikli olmak üzere, yetersiz istihdam ve çalışma şartları nedeniyle geleceğe umutla bakamıyorlar. Neredeyse her dört gençten biri işsiz. İşi olanlar, kendi yerine başka bir çalışanın kolayca bulunabileceği tehdidiyle daha uzun mesai saatleri, düşük ücretlerle ve güvence sağlanmamış biçimde çalıştırılmaktadır.
Ülkenin gereksinimleriyle ve sanayi politikasıyla uyuşmayan yükseköğretim planları sebebiyle mezunlar işsizliğe mahkum edildiler. Bu durum diploma kiralama fikrini de açığa çıkardı.
Diğer yandan Türkiye Makine Mühendisleri Odası Birliği ve T.C. SGK Başkanlığı arasında, mühendisler, mimarlar ve şehir plancılarının maaşlı istihdam edildikleri sektörlerde kayıt dışı istihdamı önlemek maksadıyla imzalanan iş birliği sözleşmesinin SGK tarafından tek taraflı fes edilmesi üyelerin çalışma haklarını tekrar giderilemeyecek biçimde geriletti.
Böyle hatalı uygulamalar neticesinde iş hayatında türlü sorunlar açığa çıktı.

Son yıllarda Internet'te görülen ve sayısı gittikçe artan kiralık diploma ilanları da bu problemlerden biridir.
Yasal olmamasına karşın online mecralarda pek çok diploma kiralama ilanları bulunuyor. Artık bir sektöre dönüşmüş olan bu uygulamayla firma sahipleri çalıştırmakla yükümlü olduğu uzmanlara yüksek maaş ve sigorta primi ödemeden maliyetlerini düşürmeye çalışıyor.

• Eczacılar,
• Mühendisler
• Pratisyen hekimler,
• Veteriner hekimler,
• Kimyagerler,
• Psikolog ya ad sosyolog diplomasına sahip olanlar,
• Tarımsal danışmanlık işiyle iştigal edenler
• İş yeri açma ve işçi çalıştırma belgesine sahip olanlar,

gibi değişik mesleklere has diplomaların çeşitli rakamlarla kiralandığını görmek mümkün. Diploma kiralama usulü kazanç elde eden kişiler anlaşıldığı durumlarda devletin resmi yetkilileri bu kişiler hakkında tutanak tutup dosyalarını meslek örgütlerine göndermektedir. Yapılan tespitler sonucu bağlı olunan odaları tarafından kişilere meslekten men cezası verilebiliyor. Bu sebeple kişiler mühendislik mesleğinin bilim, akıl ve mesleki birikimle kamu yararı esasını düşünerek yapılan bir meslek olduğunu unutmamalıdırlar. Bu nedenle diplomalarını kiralamamalıdırlar.
Türkiye Makine Mühendisleri Odası; üyelerinin meslek aktivitelerini kolaylaştırma, mesleğin toplumsal yarara uyacak şekilde gelişimini sağlamak, meslekerbaplarının birbirleriyke ve vatandaş ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni unsurunu hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak amacıyla faaliyet yürütmektedirler. Üyeleri düşük maaşlarla çalışmaya zorlayan ve sigorta prim ödemelerinin noksan yatırılması yüzünden güvencesi olmayan bir geleceğe mahkûm eden uygulamalara son verebilmek için gerekli yasal düzenlemeler yapılmaktadır.